Thiếu hụt vitamin K – Nguyên nhân, triệu chứng và cách khắc phục

Thiếu hụt Vitamin K là một tình trạng sức khỏe tiềm ẩn nhưng có thể gây ra những ảnh hưởng đáng kể đến cơ thể. Việc nhận biết nguyên nhân, triệu chứng và các biện pháp khắc phục kịp thời là rất quan trọng để duy trì sức khỏe tối ưu. Hãy cùng Usolab tìm hiểu chi tiết hơn về vấn đề này nhé.

Nguyên nhân gây thiếu hụt vitamin K 

Việc nhận biết các nguyên nhân gây thiếu hụt Vitamin K là quan trọng để có thể áp dụng các biện pháp phòng ngừa và điều trị phù hợp, đảm bảo cơ thể nhận đủ lượng Vitamin K cần thiết cho các chức năng quan trọng. Các nguyên nhân chính dễ nhận biết nhất: 

Chế độ ăn uống

• Chế độ ăn nghèo Vitamin K: Đây là nguyên nhân phổ biến nhất gây thiếu hụt Vitamin K. Nếu chế độ ăn hàng ngày không cung cấp đủ các thực phẩm giàu Vitamin K như rau xanh đậm, một số loại dầu thực vật và thực phẩm lên men, cơ thể sẽ không có đủ nguồn cung cấp vitamin này.
• Chế độ ăn kiêng nghiêm ngặt hoặc không cân bằng: Những chế độ ăn kiêng hạn chế nhiều nhóm thực phẩm, đặc biệt là rau xanh, có thể dẫn đến việc thiếu hụt Vitamin K.

Rối loạn hấp thu

Các vấn đề về hệ tiêu hóa có thể cản trở quá trình hấp thu Vitamin K từ thức ăn vào máu. Một số rối loạn hấp thu phổ biến bao gồm:

• Bệnh celiac: Tình trạng tự miễn dịch gây tổn thương niêm mạc ruột non khi ăn gluten, làm giảm khả năng hấp thu các chất dinh dưỡng, bao gồm cả Vitamin K.
• Bệnh Crohn và viêm loét đại tràng: Các bệnh viêm ruột này có thể gây viêm và tổn thương đường tiêu hóa, ảnh hưởng đến quá trình hấp thu.
• Xơ nang: Tình trạng này ảnh hưởng đến sản xuất chất nhầy trong cơ thể, có thể cản trở sự hấp thu chất béo và các vitamin tan trong chất béo, bao gồm Vitamin K.
• Các bệnh về gan và mật: Gan đóng vai trò quan trọng trong việc sản xuất mật, cần thiết cho quá trình hấp thu chất béo và các vitamin tan trong chất béo. Các bệnh về gan hoặc tắc nghẽn đường mật có thể làm giảm hấp thu Vitamin K.

Thuốc

• Thuốc kháng sinh: Sử dụng kháng sinh kéo dài có thể tiêu diệt các vi khuẩn đường ruột sản xuất Vitamin K2, dẫn đến giảm lượng vitamin này trong cơ thể.
• Thuốc chống đông máu (Warfarin): Thuốc này hoạt động bằng cách ngăn chặn Vitamin K tham gia vào quá trình đông máu, và việc sử dụng thuốc này có thể làm giảm lượng Vitamin K hoạt động trong cơ thể.
• Một số loại thuốc khác: Một số loại thuốc khác như thuốc chống co giật (phenytoin) có thể ảnh hưởng đến sự hấp thu hoặc chuyển hóa Vitamin K.

Các yếu tố khác

• Trẻ sơ sinh: Trẻ sơ sinh có nguy cơ thiếu Vitamin K cao hơn vì chúng không có đủ vi khuẩn đường ruột để sản xuất Vitamin K, và sữa mẹ thường chứa lượng Vitamin K thấp.
• Lạm dụng rượu: Lạm dụng rượu làm tổn thương gan, gây giảm tổng hợp các yếu tố đông máu phụ thuộc vitamin K, không chỉ ảnh hưởng đến hấp thu hay dự trữ..

Dấu hiệu nhận biết: dễ bầm tím, chảy máu kéo dài, xương yếu

Vitamin K là một vi chất quan trọng giúp cơ thể duy trì quá trình đông máu, hỗ trợ sức khỏe xương và bảo vệ tim mạch. Tuy nhiên, do chế độ ăn uống không đầy đủ hoặc một số vấn đề sức khỏe, cơ thể có thể rơi vào tình trạng thiếu hụt vitamin K mà nhiều người không nhận ra.

Thiếu vitamin K có thể gây ra nhiều ảnh hưởng tiêu cực, từ các vấn đề chảy máu đến suy yếu hệ xương. Dưới đây là một số dấu hiệu phổ biến cảnh báo cơ thể đang thiếu hụt vitamin K:

• Dễ bầm tím: Khi thiếu vitamin K, quá trình đông máu bị ảnh hưởng, khiến các mao mạch dưới da dễ vỡ hơn. Kết quả là cơ thể xuất hiện vết bầm tím mà không rõ nguyên nhân.
• Chảy máu kéo dài: Một trong những dấu hiệu rõ ràng nhất của thiếu hụt vitamin K là chảy máu kéo dài khi bị thương, chảy máu chân răng hoặc chảy máu cam thường xuyên.
• Xương yếu, dễ gãy: Vitamin K tham gia vào quá trình carboxyl hóa osteocalcin, một protein cần thiết để gắn canxi vào xương. Khi thiếu hụt, mật độ xương giảm, làm tăng nguy cơ loãng xương và gãy xương.

Thiếu vitamin K ảnh hưởng thế nào đến trẻ sơ sinh và người lớn tuổi?

Thiếu hụt Vitamin K có thể gây ra những ảnh hưởng đáng kể đến cả trẻ sơ sinh và người lớn tuổi, do vai trò thiết yếu của vitamin này trong quá trình đông máu và các chức năng khác của cơ thể.

Ảnh hưởng đến trẻ sơ sinh

Trẻ sơ sinh, đặc biệt là trẻ mới sinh, có nguy cơ cao bị thiếu Vitamin K do một số yếu tố:

• Lượng dự trữ thấp: Trẻ sơ sinh được sinh ra với lượng dự trữ Vitamin K rất thấp.
• Hấp thu kém: Đường ruột của trẻ sơ sinh chưa phát triển hoàn thiện để hấp thu Vitamin K hiệu quả.
• Ít vi khuẩn đường ruột: Vi khuẩn đường ruột ở trẻ sơ sinh chưa phát triển đầy đủ để sản xuất Vitamin K2.
• Sữa mẹ: Sữa mẹ thường chứa lượng Vitamin K thấp.

Hậu quả của việc thiếu Vitamin K ở trẻ sơ sinh có thể rất nghiêm trọng, dẫn đến bệnh xuất huyết do thiếu Vitamin K (Vitamin K Deficiency Bleeding – VKDB). Đây là tình trạng chảy máu quá mức do khả năng đông máu kém. VKDB có thể xảy ra ở nhiều vị trí khác nhau như não, đường tiêu hóa, da, và các cơ quan khác, gây ra các biến chứng nguy hiểm, thậm chí tử vong nếu không được điều trị kịp thời.

Ảnh hưởng đến người lớn tuổi

Thiếu Vitamin K ở người lớn tuổi có thể dẫn đến các vấn đề sau:

• Tăng nguy cơ chảy máu: Tương tự như trẻ sơ sinh, khả năng đông máu kém có thể dẫn đến dễ bị bầm tím, chảy máu mũi, chảy máu chân răng, hoặc các tình trạng chảy máu khác.
• Ảnh hưởng đến sức khỏe xương: Vitamin K đóng vai trò quan trọng trong việc duy trì sức khỏe xương bằng cách giúp gắn canxi vào xương. Thiếu Vitamin K có thể góp phần làm tăng nguy cơ loãng xương và gãy xương.
• Ảnh hưởng đến sức khỏe tim mạch: Một số nghiên cứu cho thấy Vitamin K có thể liên quan đến việc ngăn ngừa vôi hóa động mạch. Thiếu hụt có thể ảnh hưởng đến sức khỏe tim mạch.

Cách xét nghiệm kiểm tra nồng độ vitamin K trong cơ thể

Hiện nay, không có xét nghiệm thường quy và dễ thực hiện để đo trực tiếp nồng độ Vitamin K trong máu một cách chính xác và phổ biến trong lâm sàng. Lý do là vì Vitamin K tồn tại trong cơ thể với nhiều dạng khác nhau (K1, K2) và nồng độ của chúng trong máu thường rất thấp và biến động.

Tuy nhiên, có một số phương pháp và xét nghiệm có thể được sử dụng để đánh giá tình trạng Vitamin K trong cơ thể một cách gián tiếp hoặc trong các trường hợp đặc biệt:

Đo hoạt độ các yếu tố đông máu phụ thuộc Vitamin K

Đây là phương pháp phổ biến nhất để đánh giá tình trạng Vitamin K, đặc biệt là khi nghi ngờ thiếu hụt gây ra các vấn đề về đông máu. Vitamin K cần thiết cho quá trình tổng hợp một số yếu tố đông máu quan trọng trong gan (như prothrombin, yếu tố VII, IX, X).

• Thời gian prothrombin (PT) và Tỷ lệ prothrombin (INR): Đây là các xét nghiệm thường quy để đánh giá con đường đông máu ngoại sinh. Kéo dài thời gian PT hoặc tăng INR có thể là dấu hiệu của sự thiếu hụt các yếu tố đông máu phụ thuộc Vitamin K. Tuy nhiên, các xét nghiệm này chỉ thực sự nhạy khi tình trạng thiếu Vitamin K đã ở mức độ đáng kể.
• Đo hoạt độ các yếu tố đông máu cụ thể: Trong một số trường hợp, có thể đo hoạt độ của các yếu tố đông máu cụ thể (ví dụ: yếu tố VII) để đánh giá tình trạng Vitamin K chi tiết hơn.

Đo các protein không carboxyl hóa (ucMGP – Undercarboxylated Matrix Gla Protein)

Protein MGP là một protein phụ thuộc Vitamin K. Khi Vitamin K không đủ, protein MGP không được carboxyl hóa đầy đủ (ucMGP).

Việc đo nồng độ ucMGP trong máu có thể là một chỉ số nhạy cảm hơn về tình trạng Vitamin K, đặc biệt trong các nghiên cứu về sức khỏe xương và tim mạch. Tuy nhiên, xét nghiệm này không phổ biến rộng rãi trong thực hành lâm sàng thông thường.

Xét nghiệm đo Vitamin K trực tiếp (ít phổ biến)

Một số phòng xét nghiệm có thể thực hiện các xét nghiệm để đo trực tiếp nồng độ Vitamin K1 (phylloquinone) hoặc Vitamin K2 (menaquinone) trong huyết tương.

Tuy nhiên, các xét nghiệm này thường phức tạp hơn, tốn kém hơn và không được tiêu chuẩn hóa rộng rãi. Chúng thường được sử dụng trong các nghiên cứu hoặc trong các trường hợp đặc biệt.

Hướng dẫn bổ sung vitamin K an toàn và hiệu quả

Việc bổ sung Vitamin K an toàn và hiệu quả phụ thuộc vào nhiều yếu tố, bao gồm độ tuổi, tình trạng sức khỏe, và lý do cần bổ sung. Dưới đây là hướng dẫn chi tiết cho bạn tham khảo:

Xác định lý do cần bổ sung:

• Phòng ngừa thiếu hụt: Nếu bạn có nguy cơ cao thiếu Vitamin K (ví dụ: trẻ sơ sinh, người lớn tuổi có chế độ ăn hạn chế, người có rối loạn hấp thu), việc bổ sung có thể được cân nhắc.
• Điều trị thiếu hụt đã được xác định: Trong trường hợp đã có chẩn đoán thiếu Vitamin K (thường dựa trên các xét nghiệm đông máu), việc bổ sung là cần thiết.
• Hỗ trợ sức khỏe (cần tham khảo ý kiến bác sĩ): Một số người có thể cân nhắc bổ sung Vitamin K để hỗ trợ sức khỏe xương hoặc tim mạch, nhưng điều này nên được thực hiện dưới sự hướng dẫn của bác sĩ.

Nguồn bổ sung Vitamin K:

• Chế độ ăn uống: Đây là cách tốt nhất và an toàn nhất để bổ sung Vitamin K. Hãy tăng cường các thực phẩm giàu Vitamin K vào chế độ ăn hàng ngày:
  • Vitamin K1 (Phylloquinone): Rau xanh đậm (cải xoăn, rau bina, bông cải xanh, rau diếp cá), một số loại dầu thực vật (đậu nành, ô liu).
  • Vitamin K2 (Menaquinone): Thực phẩm lên men (natto), các sản phẩm từ động vật (thịt, trứng, sữa) với lượng nhỏ hơn.
• Thực phẩm bổ sung (Vitamin K supplements): Nếu chế độ ăn không đủ hoặc có lý do đặc biệt cần bổ sung, bạn có thể sử dụng thực phẩm bổ sung. Các dạng phổ biến bao gồm viên nang, viên nén, hoặc dạng lỏng.

Liều lượng bổ sung:

Liều lượng Vitamin K cần thiết khác nhau tùy thuộc vào độ tuổi và tình trạng sức khỏe.

• Đối với trẻ sơ sinh: Thường được tiêm một liều Vitamin K (thường là Vitamin K1) ngay sau sinh để phòng ngừa bệnh xuất huyết do thiếu Vitamin K.
• Đối với người lớn: Lượng khuyến nghị hàng ngày (RDA) cho Vitamin K khác nhau tùy theo quốc gia và tổ chức y tế. Thông thường, RDA cho người lớn là khoảng 90-120 microgam (mcg) mỗi ngày. Tuy nhiên, nhu cầu có thể thay đổi tùy thuộc vào tình trạng cá nhân.
• Bổ sung điều trị: Liều lượng bổ sung để điều trị thiếu hụt sẽ do bác sĩ chỉ định dựa trên mức độ thiếu hụt và tình trạng sức khỏe cụ thể.

Việc nhận biết các dấu hiệu của thiếu hụt Vitamin K và hiểu rõ các nguyên nhân gây ra tình trạng này là bước đầu tiên để có những biện pháp khắc phục hiệu quả. Duy trì một chế độ ăn uống cân bằng và tham khảo ý kiến chuyên gia y tế khi cần thiết sẽ giúp bạn đảm bảo đủ lượng Vitamin K cho cơ thể. Theo dõi và truy cập website Usolab để tìm hiểu thêm về các sản phẩm hỗ trợ sức khỏe nhé.